Ngay cả khi thu nhập ổn định, thậm chí tăng lương đều đặn, bạn đã bao giờ  thoát khỏi tình trạng “con số không cuối tháng” chưa? Nhất thời không dám đề cập đến việc tích cóp dự phòng,  quản lý tài chính cá nhân sao cho  cả tháng không bị “thiếu trước, thâm hụt sau” tự nó đã là một thành công lớn rồi đấy.

Liệu có phương pháp chi tiêu nào thích hợp cho một mục tiêu cơ bản như thế hay không? Zero-based budgeting, hay “Lập ngân sách dựa trên số 0” chính là câu trả lời dành cho bạn.

Zero-based budgeting là gì?

Zero-Based Budgeting hiểu đơn giản là phương pháp “Lập ngân sách từ con số 0”. Phương pháp này được xây dựng dựa trên nguyên tắc cơ bản là mỗi khoản tiền trong tài khoản đều có mục tiêu sử dụng rõ ràng. Thay vì mãi luẩn quẩn với các khoản chi tiêu hàng ngày như tiền đi chợ, tiền sinh hoạt cá nhân, hóa đơn điện nước hàng tháng… ZBB sẽ giúp ta phân loại và kiểm soát 100% thu nhập của mình ngay từ đầu. Hay hiểu theo cách khác, mỗi khi tiếng “ting ting” báo lương ùa về, ta tiến hành phân loại 100% số tiền đó, thì số dư còn lại là 0 đồng. Lập ngân sách từ con số 0 chính là ở chỗ này.

Các phương pháp quản lý tài chính khác sẽ không phân loại 100% như vậy. Chính điều này khiến cho ZBB trở nên khác biệt hơn.

Cách lập ngân sách chi tiêu hiệu quả theo phương pháp Zero-based budgeting

Bước 1: Liệt kê tất cả các nguồn thu nhập của bạn

Thông thường, cuối tháng cũ - đầu tháng mới là thời điểm dễ xác định các khoản chi nhất. Khi bạn đã chọn  thời gian khởi hành, hãy ghi lại tất cả các khoản thu nhập của bạn, không khấu trừ, vào nhật ký hoặc lập bảng Excel để dễ xem. 

Thu nhập bao gồm  lương chính, thu nhập từ công việc phụ, phụ cấp, lãi  tiết kiệm và tất cả các nguồn thu nhập khác mà bạn nhận được hàng tháng.

Bước 2: Theo dõi tất cả các chi tiêu trong tháng

Khi áp dụng zero-based budgeting, bạn phải nghiêm ngặt với việc rút tiền từ ví của mình, ngay cả khi chi tiêu thất thường hoặc thất thường. 

Bắt đầu ghi  lại các khoản chi tiêu của bạn, xem bạn thường chi bao nhiêu và cho những khoản nào. Sau 23 tháng, bạn nên có một khuôn khổ chi tiêu đủ rõ ràng. Nó cũng giúp bạn dễ dàng hơn trong việc xác định những gì có thể giảm bớt và những gì cần bổ sung. 

Nếu bạn thường thực hiện các giao dịch bằng thẻ hoặc ví điện tử, bạn phải rất cẩn thận khi ghi chép. Sự tiện lợi của hai phương thức thanh toán này thường khiến bạn có thể quên hoặc quên  mục đích  chi tiêu.

Bước 3: Liệt kê mọi khoản chi dự tính

Ở bước này, bạn cần liệt kê tất cả các khoản chi tiêu đã lên kế hoạch. Bắt đầu với những khoản chi  lớn  cố định, chẳng hạn như tiền thuê nhà, điện, nước, học phí, v.v. 

Tiếp đến  là các khoản chi nhỏ hơn như xăng hoặc các khoản không cố định như quà sinh nhật, tiền mua sách mới hoặc giày mới.

Bước 4: So sánh tiền vào và tiền ra

Khi bạn đã ước tính  chi phí hàng tháng của mình, hãy cộng chúng lại và so sánh với thu nhập của bạn. Từ đó, bạn sẽ thấy mình chi tiêu nhiều nhất vào lĩnh vực nào, lĩnh vực nào cần chi tiêu nhiều hơn. 

Zero-based budgeting giúp bạn hiểu tiền của mình vào và ra ở đâu, vì vậy bạn không tiêu  tiền  không nên tiêu, chẳng hạn như tiền  dùng để trả điện và nước  không thể dùng để mua phim vé.

Bước 5: Tiền tiết kiệm và tiền khẩn cấp cũng là một khoản chi

Sau khi trừ tổng thu nhập của bạn khỏi tổng chi phí, nếu bạn vẫn còn số dư, bạn nên tạo  mục tiêu cho nhóm số dư của mình. Nói một cách đơn giản, số tiền dư sẽ được đưa vào tiết kiệm. Tiết kiệm cũng nên được ghi nhận như một loại chi phí. 

Nếu số tiền bạn chi tiêu nhiều hơn số tiền bạn kiếm được trong tháng, bạn  phải tăng thu nhập hoặc giảm chi phí của mình. 

Nếu có thể, hãy dành  một số tiền của bạn cho các chi phí khẩn cấp như  sửa xe,  thuốc men, v.v. Tiền khẩn cấp khác với tiền tiết kiệm. Dành khoảng 510% thu nhập hàng tháng của bạn cho khoản chi phí khẩn cấp này.

Ưu và nhược điểm của phương pháp Zero-based budgeting

Hiểu được ZBB chỉ là bước đầu. Quan trọng hơn, việc nắm rõ các ưu nhược điểm của phương pháp sẽ giúp bạn dễ dàng thực hiện.

Ưu điểm đầu tiên của phương pháp này là chúng ta có thể đánh giá được tổng quan vấn đề thu chi của bản thân cũng như những ưu tiên trong cuộc sống. Nếu áp dụng nghiêm túc, ZBB sẽ giúp chúng ta tránh được trường hợp bội chi ngân sách.

Đổi lại, thời gian lập kế hoạch và thực hiện của phương pháp này dài hơn do phải quan sát chi tiết các khoản thu chi để tìm được ngân sách hợp lý cho từng nhóm chi phí. Bên cạnh đó, do mọi khoản chi tiêu đều được phân chia từ ban đầu nên đòi hỏi chúng ta phải theo dõi sát sao từng đồng tiền trong ngân sách. Điều này đôi lúc gây ra tâm trạng chán nản do chúng ta dễ cảm thấy bản thân là một người keo kiệt, dè xẻn. Ngoài ra, chúng ta còn cần “linh hoạt” với các khoản ngân sách. Chẳng hạn, nếu có khoản chi phát sinh, chúng ta phải giảm một khoản chi khác như sinh hoạt phí để đảm bảo số dư luôn bằng 0.

Bất kỳ một kế hoạch nào cũng cần sự đầu tư nghiêm túc. Thế nên một khi quyết định bắt tay quản lý tài chính cá nhân bằng phương pháp ZBB, chúng ta nên thực hiện đều đặn hàng tháng và duy trì trong dài hạn để đạt hiệu quả tốt nhất.